Startpagina
Berichtgevingen over het
overlijden van Marron grootopperhoofd Jan Levi
Granman Jan
Levi overleden
door Fenny Zandgrond,
23/08/2008
Paramaribo -
Groot-opperhoofd Jan Levi der Paramaccaners is donderdag in het
Diakonessenhuis te Paramaribo overleden. De granman werd 88 jaar. Zijn
gezondheidstoestand
was enige tijd afwisselend slecht en aan de beterende hand.
In 2005 werd hij in Paramaribo aan zijn ogen geopereerd, terwijl zijn
fysieke conditie ook zwak was. Een jaar later vertrok hij naar Cuba waar hij
ook behandeld is aan zijn gezichtsvermogen. Levi zetelde te Langa Tabiki in
de Marowijnerivier. Districtscommissaris Raymond Landbrug van
Sipaliwini zegt niet lang met Levi gewerkt te hebben, daar hij pas anderhalf
jaar geleden is aangesteld over het district. Hij herinnert zich een
prettige samenwerking met de granman, die hij een rustig en bescheiden man
noemt.
Marroncultuurkenner Cyriel Eersteling legt desgevraagd uit dat de
stamoudsten nu bij elkaar moeten komen om te bepalen wanneer, hoelang en
waar de rouwvisite gehouden zal worden. Hoogstwaarschijnlijk start de eerste
krutu vandaag al, wanneer de ede-kaptens en kaptens te Langa Tabiki zijn
aangekomen. Levi was lid van de Evangelische Broeder Gemeente Suriname en
bij de uitvaartrites zal rekening gehouden worden met de christelijke
achtergrond van de overledene.
Ook de dag van begrafenis wordt door vooraanstaanden van de stam geprikt.
Eersteling verwacht dat dit niet lang op zich zal laten wachten, vanwege de
christelijke religie die het merendeel van de Paramaccaanse stam aanhangt.
Hij herinnert zich dat de voorganger van Levi, wijlen granman Cornelis
Forster, binnen twee weken na zijn dood is begraven op de lokale
begraafplaats van de EBGS. Ook verwacht Eersteling niet dat er zich
taferelen rondom de opvolging zullen voordoen bij de Paramaccaners.
Informeel is bij de familie reeds bekend wie de volgende granman wordt, maar
deze zal naar de geldende traditionele procedures later bekend worden
gemaakt. Zeker is, dat de opvolger in de moederlijn van de overledene moet
worden gezocht.-.
Groot-opperhoofd Jan Levi
Begrafenis granman Jan Levi op 27 september
door
Erna Aviankoi, 16/09/2008
Paramaribo -
Grootopperhoofd Jan Levi der Paramaccaners wordt op 27 september begraven op
Langa Tabiki. De voorbereidingen hiervoor zijn in volle gang.
Het besluit is afgelopen zaterdag genomen door het traditioneel gezag van
dat gebied. “De datum is bewust gekozen. Als je de begrafenis uitstelt tot
en met oktober zit je met de school. Maar je wilt mensen ook niet te lang
afhouden van reguliere bezigheden”, weet kapitein Asaitie Adam van het dorp
Nason. De afgelopen weken zijn verschillende data genoemd, wat nog meer
verwarring bracht.
Nu kunnen velen zich voorbereiden op een traditionele en waardige begrafenis
voor de granman. Ondertussen bereidt de gemeenschap zich voor om alles tegen
die tijd gereed te krijgen. Er komen tenten en sanitaire voorzieningen voor
gasten en de benodigde drank en voeding moet worden ingekocht. Momenteel
wordt het graf van de granman gedolven. Volgens Armand Amekang,
bestuursambtenaar, komt er een kelder.
De overheid heeft het afgelopen weekend de eerste partij goederen en
bouwmaterialen gestuurd naar Langa Tabiki in verband met de begrafenis van
de granman. Een drie ton pick-up met onder meer eten, voedsel, materiaal
voor de kelder en gastenverblijf werd uitgeladen op het vasteland aan de
overkant van het dorp. “Deze week zullen wij zeker nog een pick-up met
voedsel brengen en het aanvullende bouwmateriaal”, zegt Jozef Amautan,
lid van de commissie die de begrafenis vanuit Paramaribo in goede banen
helpt leiden.
Volgens Amautan hebben relevante marronorganisaties waaronder de Vereniging
van Twaalf Lo's en vertegenwoordigers van verschillende stammen zich al
aangemeld. “Maar vanuit de overheid is het nog niet duidelijk wie zich
allemaal zullen aanmelden. Misschien zal een deel ook op eigen houtje gaan.”
Wat de organisatie in het dorp betreft, zegt het commissielid dat de
plaatselijke gemeenschap al voor een belangrijk deel zaken in orde heeft.
Levi overleed op 21 augustus onverwacht op 88-jarige leeftijd. Hij was dagen
daarvoor opgenomen in het Diakonessenhuis. Jan Levi werd in 1993 gekozen tot
granman en behoorde tot de Antoosi-lo. Hij volgde Cornelis Zacharia Forster
op die in 1991 overleed.-.
Traditionele eer voor granman Jan Levi
Tekst:
Erna Aviankoi, 16/09/2008
Paramaribo -
Op Langa Tabiki ligt het lijk van granman Jan Levi al ruim twee weken
opgebaard in het plaatselijke kee-osu (weenhuis; een open tent waarin de
ceremoniën met een lijk verricht worden...red).
Het dorp ademt deze dagen een geest van gemoedelijkheid, saamhorigheid en
bedrijvigheid, maar bovenal een opmerkelijke plichtsgetrouwe rust uit. Wie
het dorp binnenloopt, zal het niet gauw opvallen dat de grote leider van het
gebied van de Paramaccaners het tijdelijke met het eeuwige heeft verwisseld.
Toch is de droefheid snijdend. Traditionele leiders van de Paramaccaners,
dorpelingen (klein en groot) en andere businengees (binnenlandbewoners)
snappen dat niets als voorheen is. Contrasten die outsiders niet makkelijk
zullen kunnen vatten.
Op verschillende plaatsen zitten mensen in groepjes gezellig bij elkaar en
dagelijkse dorpse werkzaamheden worden uitgevoerd.
Vlak bij het kee-osu brandt een groot houtvuur dag en nacht. Vrouwen zijn
overdag druk in de weer om de dede-oso nyanyang (eten voor de gasten) te
bereiden. Terwijl traditionele leiders verschillende krutu's
(dorpsvergaderingen) beleggen om de begrafenis te plannen. Bij het vallen
van de avond start de broko-dey. Er wordt dagelijks traditioneel gedanst ter
ere van de overledene, op geen steenworp afstand van het kee-osu waar ook de
vrouw van de overledene tijdelijk is ondergebracht.
Zaterdag duurde de broko-dey tot negen uur 's morgens. Er werd tot half
zeven 's morgens gedanst met drie muziekformaties uit het Franse marrondorp
Apatou, met name Kaseko Loco, Culture Diamond en Kumalu Lutu, afgewisseld
met muziek van een dj. Daarna volgde de traditionele dans awasa, waarna de
dj overnam tot rond negen uur. De kosten voor de avond zijn betaald door de
burgermeester (maire) van Apatou, die speciaal hiervoor een delegatie
afvaardigde naar Langa Tabiki.
“Dit is onze eerste bijdrage maar met de begrafenis komen wij ook terug”,
aldus de eerste secretaris van de maire. “Onze granman was gedoopt en bij de
kerk, maar de functie van granman kent geen kerk. Wij doen alles daarom
traditioneel. Het idee dat bij velen leeft dat de ceremoniën aangepast
zullen worden, is verkeerd. Als marrons horen wij ons te houden aan de
traditie en dat is het ook in dit geval”, zegt een basya, die liever niet
bij naam genoemd wil worden.
Jan Levi overleed op 21 augustus op 88-jarige leeftijd.
Als leider van één van de zes marronstammen in het land worden activiteiten
rondom zijn dood omzichtig geregeld en uitgevoerd. Een granman is de hoogste
persoon binnen het traditioneel leiderschap bij de marrons. Honderden zijn
nu dan ook plichtsgetrouw op Langa Tabiki om te assisteren met plaatselijke
werkzaamheden. Ook leden van andere marronstammen zijn er voor de emotionele
ondersteuning.
Granman Gazon heeft een sterke delegatie gedelegeerd naar Langa Tabiki, die
pas na de begrafenis zal terugkeren. De Aluku's hebben aangegeven dat zij
deze week met drie boten zullen aankomen, terwijl de Saramaccaners die het
lijk hadden begeleid, zich voorbereiden om terug te keren. Ondanks het
'groot gat' dat zijn dood achterlaat, geloven marrons dat een overledene met
vreugde moet worden uitgeleid zoals die bij de geboorte wordt ontvangen.-.
Bij
herdenkingsdienst Granman Levi
door
Eric Mahabier, 30/08/2008
Aanwijzing
nieuw opperhoofd zware taak Paramaccaanse gemeenschap
AMSTERDAM — Er rust een zware taak op de Paramaccaanse
gemeenschap en de familie van de overleden granman Jan Levi om een nieuw
opperhoofd voor deze stam aan te wijzen.
Van de granman wordt verwacht dat, naast de traditionele taak van
ordehandhaving, hij ook ontwikkeling in het gebied moet brengen. Het laatste
legt een enorme druk op het granmanschap, zegt oud-districtscommissaris
Hermes Libretto aan dWT. Libretto was gisteravond een van de sprekers bij de
herdenkingsdienst voor granman Levi en hoofdkapitein en cultuurkenner van de
Saramaccaners Anikel Awagi in Amsterdam.
Consul-generaal Lilian Truideman van het Surinaams Consulaat in Amsterdam,
ambassaderaadslid David Abiamofo van de Surinaamse ambassade, Eddy Dap,
André Pakosie en Surinames ambassadeur in Trinidad Fidelia Grant-Galong
waren enkele andere hoge gasten.
Libretto, die tijdens zijn districtscommissarisschap van Sipaliwini de
benoeming van Levi heeft voorbereid, vindt dat de Paramaccaanse gemeenschap
voor een enorme uitdaging staat, mede in het licht van toekomstige
goudwinningsactiviteiten van een multinational in dit gebied. “Nu al merken
we dat de gemeenschap daar problemen mee heeft, omdat haar bew egingsvrijheid
en bestaansmogelijkheid worden beperkt”, zegt Libretto. “Het is een zware
taak.
Het is nu zo moeilijk voor een persoon om deze functie te accepteren, omdat
het erg moeilijk is voor de traditionele gezagsdrager om zich te handhaven
en iets te kunnen doen voor de samenleving.” Volgens Libretto verwacht de
gemeenschap dat de granman een “ontwikkelingswerker is”.
Libretto beschrijft beide overleden leiders als harde werkers die grote
waardering genoten in en buiten hun stam. Dat de marrongemeenschap in
Nederland een herdenkingsdienst heeft gehouden vindt de oud-dc zeer prijzenswaardig.
“De mensen zijn ver van huis, maar hun hart is dichtbij”, meent Libretto.
Ook kapitein André Pakosie van de Aucaners zei in zijn spreekbeurt dat de
Paramaccaanse gemeenschap voor een enorme uitdaging staat om een geschikte
kandidaat als granman anno 2008 te vinden. “De functie van kapitein is al
moeilijk, laat staan die van granman.” Ook hij sprak veel lof en waardering
uit naar de twee overledenen. Awagi was volgens hem een ware ambassadeur
voor Suriname op cultureel gebied.
De herdenkingsdienst is georganiseerd door de Raden van Kapiteins en
Basya’s van de Paramaccaners, Aucaners en Saramaccaners. Anikel Awagi
overleed op 18 augustus en Jan Levi op 21 augustus.-.
dWT foto / Eric Mahabier
Van links naar rechts: Surinames consul-generaal Lilian Truideman, oud
districtscommissaris Hermes Libretto,
Surinames
ambassadeur in Trinidad, Fedelia Grant-Galong, Eddy Dap en ambassaderaad
David Abiamofo,
bij het nemen
van afscheid van granman Jan Levi (foto links) en Anikel Awagi (foto rechts)
in Amsterdam.-.
Radio
Ajawde hervat binnenkort uitzendingen
door
Erna Aviankoi,
17/09/2008 DWT
Paramaribo -
Radio Ajawde, de gemeenschapsradio te Langa Tabiki in het district
Sipaliwini, kan zijn uitzendingen elk moment hervatten.
Het medium is al langer dan een jaar uit de ether door een mankement aan de
zendapparatuur. "Wij kunnen niet wachten om de werkzaamheden te weer
starten. Het is echt een gemis voor de mensen in het gebied. Zij vragen er
steeds naar. Ons streven is om vóór de begrafenis van de granman in de lucht
te zijn. Zo kunnen wij de mensen beter informeren", vertelt omroeper Armand
Amekang aan de krant. Voor een goede herstart heeft het medium vier grote
antennes gekregen.
Deze zijn al geplaatst in de mast van Telesur in het dorp. "Er komt ook een
nieuwe zender. Met deze nieuwe opzet krijgen wij een groter bereik." Radio
Ajawde is een belangrijke spil in de informatieverschaffing in het
Paramaccaans gebied. Het gebied telt elf dorpen met in totaal ongeveer 2.000
bewoners. Het medium is jaren geleden opgezet als één van de
gemeenschapsradiostations uit financiering van de UNESCO, de Verenigde
Naties organisatie voor internationale samenwerking inzake opvoeding,
wetenschap en cultuur.
Ondertussen hebben de omroepers en dorpelingen een stichting opgericht om de
ontwikkeling beter ter hand te nemen. Met stichting Paramaccaanse Radio
Televisie & Ontwikkeling Sipaliwini zal ook worden gewerkt aan een
televisiestation voor de regio. Daarnaast wordt nagegaan hoe ICT-trainingen
kunnen worden meegenomen in de ontwikkeling van de dorpelingen. "Het is
belangrijk dat wij niet langer zitten maar iets doen aan de communicatie in
het gebied", zegt de voorzitter Adam Ceder.-.
Viering Marrondag afgeblazen
19/09/2008, DWT
Paramaribo -
Vooraanstaande marronorganisaties hebben in een persbericht laten weten dat
er volgende maand geen activiteiten worden gehouden in verband met de Dag
van de Marrons.
Op 10 oktober 1760 sloten de Aukaners of Ndyuka, heden ten dage ook wel
Okanisi genoemd als tweede marronstam vrede met de koloniale overheid aan
Ndyukakreek. Met de granmans is nu afgesproken dat de periode wordt ingevuld
met eerbetoon aan het overleden groot-opperhoofd der Paramaccaners, Jan
Levi. De organisaties beweren dat reeds 35 jaar rond 10 oktober
festiviteiten worden ontplooid om ‘de succesvolle strijd' die de diverse
marronstammen hebben gevoerd te gedenken.
De strijd tijdens de slavenperiode zou zijn gestreden tegen onderdrukking en
voor vrijheid. Stichting 10 oktober 1760, de Federatie van de twaalf Lo's en
de Samenwerkende Marrondeskundigen (Samade), de Vereniging van Saramaccaanse
Gezagdragers, Marron Vrouwen Netwerk, Sintea 1762 en de Stichting Pina Bosu
waren de organisatoren van de festiviteiten rond deze culturele dag.-.
Granman ben tjar' a wroko sondro sjen
door
Fenny Zandgrond, 29/09/2008
LANGA
TABIKI/PARAMARIBO - “Granman Jan Levi was een waardig groot-opperhoofd”, gaf
minister Michel Felisi van Regionale Ontwikkeling zaterdagmiddag mee bij het
afscheid van het groot-opperhoofd van de Paramaccaanse stam, Jan Levi.
“A ben tjar a wroko sondro sjen”, klonk de bewindsman trots. De granman
overleed op 21 augustus op 88-jarige leeftijd in het Diaconessenhuis te
Paramaribo. Zijn stoffelijk overschot werd op 2 september overgevlogen naar
zijn residentie te Langa Tabiki. De belangstelling bij zowel de singi neti
vrijdagavond als de uitvaardienst was enorm: naast zijn eigen onderdanen en
familie, brachten nog honderden afgevaardigden van de granmans van de
overige vijf marronstammen en vrienden een laatste groet aan de overledene.
Ministers Felisi en Michael Jong Tjien Fa van Ruimtelijke Ordening Grond-
en Bosbeleid hadden met hun aanwezigheid al twee dagen voor de begrafenis
hun medeleven aan de stam laten blijken. Richel Apinsa van Transport
Communicatie en Toerisme en Humphrey Hildenberg van Financiën maakten hun
opwachting enkele uren voor de uitvaart en vertrokken dan ook gelijk daarna.
Overig politiek Suriname liet zich ook zien. Maaike Nelson en Margaretha
Malontie (NDP), Ronnie Brunswijk, Henk Deel, Caprino Alendy, ex-minister
Romeo van Russel en ex-parlementariër Arnold Kruisland vergezeld van
Leendert Abauna gaven acte de présence. Daarnaast waren ook de Vereniging
van Inheemse Dorpshoofden in Suriname en vertegenwoordigers van de
multinationals BHPBilliton, Suralco en Newmont present.
Nadat een basya zaterdag vroeg in de morgen nog luidkeels verkondigde dat
de granman “naar Holland gaat” en eenieder zich maar gereed moest maken om
afscheid van hem te nemen, kwam de ontnuchtering enkele uren later in de
kerk. Praeses Reynold Pansa die de uitvaartdienst leidde, gaf duidelijk aan:
“Granman no go na Holland of Amerika, ma na en tego sribi presi”. Het
slikken bij de aanwezigen was haast hoorbaar. De geestelijke herinnerde zijn
gehoor eraan dat Levi een actief christen was en zelfs voorlezer in de EBGS
kerk in het dorp.
Felisi memoreerde Levi tijdens zijn speech in de kerk ook als een gelovig
mens. “Een waardig mens Gods”, herinnert de bewindsman zich de overledene,
die rustig en bezadigd was en, ondanks zijn hoge leeftijd, meegaand, met een
moderne visie. Levi verwelkomde Newmont die op verzoek van Alcoa/Suralco
kwam aankloppen voor de enorme goudvoorraden nabij Langa Tabiki en verwachte
uit de investering van deze multinational eindelijk duurzame banen,
armoedebestrijding en ontwikkeling voor zijn dorp. Groot voorstander was
Levi van erkenning van de grondenrechten en het meeprofiteren van
binnenlandbewoners in investeringen van derden in hun woonomgeving. Felisi
weet ook dat de granman de jongeren van zijn stam graag uitdaagde tot een
stevige discussie waarin zij hun visie over actuele zaken kenbaar maakten.
De plechtigheden die officieel begonnen met de singi neti vrijdag waren bar
slecht georganiseerd. BHPBilliton, Suralco en Newmont doneerden grif
allerlei levensmiddelen, maar die werden de gasten niet voorgeschoteld.
Organisatoren konden de nieuwe trend die zich heeft ingezet bij
rouwplechtigheden en begrafenissen van boslanddignitarissen niet bijbenen.
Was een dergelijke begrafenis een decennium geleden nog een interne
aangelegenheid van de marrons, de laatste jaren komen massa’s mensen van
binnen- en buitenland hun medeleven tonen bij deze uitvaartdiensten. Ook de
media-aandacht voor deze gebeurtenissen is sterk toegenomen. Vanaf vrijdag
bruiste het van leven op het eiland in de Marowijnerivier. Echter was
logeergelegenheid schaars en hingen de hangmatten in de tenten die door RO
waren opgezet, dicht bij elkaar. Een zichtbare gastheer ontbrak, evenals een
gastvrije ontvangst. Onvermoeibaar trachtte districtscommissaris Raymond
Landbrug de hoge gasten een comfortabel verblijf
te geven. Het resultaat was dan ook dat vervoer van belangstellenden met de
bus van en naar Paramaribo en boottransport, georganiseerd door het
commissariaat, uitstekend verliepen.
Levi had vijf kinderen met zijn inwonende levenspartner. Maar naar
traditioneel gebruik bij marrons gaan evenwel twee vrouwen voor hem in de
rouw.
Felisi verwacht niet dat de opvolging lang op zich laat wachten, zoals
ervaren is bij de Saramaccaners. “Hooguit een jaar”, klinkt hij
optimistisch. De ‘kroonprinsen’ zijn slechts bij de familie bekend en
nieuwsgierigen zullen nog veel geduld moeten opbrengen.
Jan Levi begon zijn granmanschap in 1993, nadat zijn voorganger Cornelis
Zacharia Forster in 1991 overleed. Hij behoorde tot de Antoosi-lo.-.
Het lijkt ligt sinds zijn aankomst op 2 september, opgebaard in de krutu oso
te langa tabiki. Een enorme kist voor een groot mens.-.
Ook het opengraf heeft nog belangstelling. Velen proberen
zo de dood van Levi te verwerken.-.
Het verlaten graf van Jan Levi de volgende dag, nadat honderden zaterdag
middag nog drongen om het overleden groot opperhoofd der Paramaccaners de
laatste eer te bewijzen. Levi werd pal naast zijn voorganger Cornelis
Forster begraven.-.
Sobere viering Dag der Marrons
13/10/2008,
DWT
NIEUW-NICKERIE - De dag der Marrons is op 10 oktober sober gevierd in
Nickerie. Enkele leden van het marroncollectief hebben een krans gelegd bij
de kokolampoe op het volksplein.
Samuel Wens, voorzitter van het marroncollectief in het district, schrijft
dit toe aan het overlijden van de Paramacaanse granman Jan Levi.
Stichting 10 oktober heeft het initiatief genomen om deze dag elk jaar te
vieren. Helaas moesten zij de viering dit jaar afblazen. Wens zegt dat in
verband met deze dag minister Celcius Waterberg van Volksgezondheid samen
met Cynthia Alendy een lezing zal verzorgen voor de gemeenschap over de
algemene zorgverzekering. De lezing wordt deze maand nog gehouden.-.
Herdenkingsdienst voor granman Levi in Nederland
28/08/2008
DEN HAAG - De
Raden van kapiteins en basja’s van de Paramakaners, Aucaners en Saramakaners
houden vrijdag een herdenkingsbijeenkomst in verband met het overlijden van
granman van de Pamaka Jan Levi en Samaaka hoofdkapitein en cultuurkenner
Anikel Awagi.
De bijeenkomst wordt in Amsterdam Zuid- Oost bij de Stichting Sipaliwini
gehouden. Naast enkele toespraken zal er ook een korte videodocumentaire
worden vertoond over de overleden granman en de hoofdkapitein. In de Raden
van de Kapiteins en Basja’s hebben zitting kabiten Cornelis Sanna van
de Pamaka, kabiten Andre Pakosie van de Okanisi en hedikabiteni Moetoe
Poketie van de Saamaka.
Jan Levi overleed op 21 augustus in Suriname. Hij volgde in 1993 Cornelis
Zacharias Forster op die in 1991 overleed. Jan Levi was de vierde gaanman
van de Pamaka die sinds 1902 het gaanmanschap kennen. Anikel Awagi overleed
op 18 augustus. In 1993 benoemde de toenmalige leider van de Saamaka,
gaanman Songo Aboikoni, Awagi tot hedikabiteni van het dorp Godo in
Sipaliwini. In 1985 werd hij door de Surinaamse regering onderscheiden met
een ere medaille van goud en in 2003 door de Marrongemeenschap met de
hoogste marrononderscheiding met name de Granman Gazon Matodja Award.-.
terug naar
boven
Bazuinpad 7, 3845 DX HARDERWIJK,
T: 0341423127, M: 0651111299; E:
stichting@teeifuka.nl; Giro: 9697935; KVK:
08120461;
Opgericht
: 09-12-2003
© Copyright Rufus, Roël Lugard |